Poppers eigen formuleringen

Poppers eigen formuleringen

Hoewel Popper zichzelf niet presenteert als de “uitvinder” van het idee dat er drie werelden zouden bestaan, is hij wel de eerste en tot nu toe de enige die aan dit idee een tamelijk duidelijke inhoud en uitwerking heeft gegeven. Het is dan ook terecht om de 3Wt als Poppers geesteskind te beschouwen. Popper staat met deze theorie in een traditie maar hij sluit nergens naadloos bij aan.

De 3Wt komt bij Popper in tenminste tien van zijn gepubliceerde teksten expliciet en relatief uitvoerig aan de orde en de meeste van deze teksten zijn geschreven en gepubliceerd binnen een periode van ongeveer 10 jaar; tussen 1967 en 1977. De laatste jaren zijn, al dan niet postuum, nog enkele oude teksten bewerkt uitgegeven.

  1. De oudste tekst is “Epistemology without a knowing subject”, de tekst van een lezing uit 1967 opgenomen in “Objective Knowledge”. Hierin legt Popper voor het eerst uitvoerig zijn idee van een “derde wereld” of World Three (in het vervolg afgekort als W3) uit, noemt hij overeenkomsten en verschillen met Plato, Hegel en Frege en benadrukt hij vervolgens het verschil tussen enerzijds W3 met objectieve kennis en anderzijds “subjectieve kennis”, wat een W2-gebeuren is.
  2. Vervolgens verscheen “On the theory of the objective mind”; wederom de tekst van een lezing, uit 1968, en opgenomen als hoofdstuk in “Objective Knowledge”. Deze tekst vertoont in de weergave van de theorie een grote overlap met de vorige tekst.
  3. Hoewel eerder opgenomen in Objective Knowledge lijkt de tekst “Two faces of common sense” later te zijn ontstaan dan de vorige teksten: in 1970. De 3Wt komt hier in marginale zin aan de orde.
  4. Chronologisch gezien dateren de volgende twee teksten waarschijnlijk uit ongeveer dezelfde jaren. Beide zijn opgenomen in beide banden van Schilpp’s “Library of the Living Philosophers”-uitgave uit 1974; de één als een hoofdstuk van Poppers intellectuele autobiografie die later zelfstandig is verschenen onder de titel “Unended Quest” en de ander als deel van Poppers “Replies to my critics” in reactie op enige essays over de 3Wt of aspecten daarvan.
    In zijn intellectuele autobiografie geeft Popper een evaluatieve beschouwing over de 3Wt. De tweede tekstenreeks bevat geen aparte weergave van de theorie, maar is wel van belang voor een aantal details.
  5. Vervolgens verschijnt in “The Open Universe”, één band van de lang uitgestelde publikatie van het “Postscript to the Logic of Scientific Discovery” uit 1982, een “afterword”. Dit draagt de titel “Indeterminism is not enough” en blijkt geschreven in 1973. Deze tekst bevat een betrekkelijk uitvoerige conceptuele beschouwing over de 3Wt, m.n. over de openheid en relatieve geslotenheid van de werelden.
    Vervolgens verschenen 1977 in “The Self and its Brain”, het boek over de lichaam-geest-thematiek dat Popper samen met Sir John Eccles schreef, twee hoofdstukken over de 3Wt. Ook hier staat, evenals dat bij de andere teksten het geval is, niet de 3Wt zelf centraal, maar gebruikt Popper de 3Wt om een andere kwestie te analyseren; in dit geval het lichaam-geest-probleem. Het tweede hoofdstuk bevat onder andere een uitvoerige weerlegging van vier vormen van materialistisch monisme.
    In 1981 geeft Popper een bijdrage aan de 17-de Nobel Conference; zijn lezing heeft als titel “The Place of Mind in Nature” en ook daarin geeft hij een beknopte uiteenzetting van zijn 3Wt.
    In 1983 verscheen “Die Zukunft ist offen”; een uitgave ter gelegenheid van Poppers 80ste verjaardag en alleen in het Duits verschenen. Het bevat een weergave van een gesprek met K. Lorenz en van drie voordrachten en discussies waarvan één de 3-werelden-theorie betrof.
    De laatst-bekende tekst is het boek “Knowledge and the Body-Mind Problem”, verschenen in 1994. Hoewel het om een lezingencyclus uit 1969 gaat, schrijft Popper in de inleiding dat hij de teksten in 1993 nog “extensively” heeft “revised” en het is daarom redelijk om te veronderstellen dat dit een weergave is van Poppers “gerijpte” visie op zijn 3Wt. Deze tekst biedt de uitvoerigste weergave van de 3Wt, ook omdat in discussies met het publiek veel verhelderd en toegelicht moest worden.